Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Antropoloji Bölümünden Doç. Dr. Alim Koray Cengiz’in yürütücülüğünde Antakya için deprem sonrası süreçte 1 milyon 873 bin 700 TL bütçeli TÜBİTAK destekli kültürel bellek oluşturma projesi hayata geçiriliyor.
Projenin Ortaya Çıkışı
“Antakya’nın Belleği: Antakya Kentsel Kolektif Belleğin Korunması ve Dijitalleştirilmesi Yoluyla Paylaşılması” adlı projenin çıkış noktasının 6 Şubat depremleri sonrası Antakya ile ilgili yapılan yoğun sosyal medya paylaşımları olduğunu söyleyen Doç. Dr. Cengiz, “Bu paylaşımların çoğunluğu, kentin eski hali, kültürel mirası ve eğlence yerlerine dair nostaljik içerikler içeriyordu. Bu durum, bir travma sonucu ortaya çıkan bir özlem olarak değerlendirildi ve Antakya’nın eski haline duyulan bu özlemin bir kültürel bellek oluşturma ihtiyacına işaret ettiğine karar verildi.” ifadesini kullandı.
Dijital Platform
Projenin temel amacının Antakya’nın kültürel değerlerini ve belleğini gelecek nesillere aktaracak bir dijital platform kurmak olduğunu dile getiren Cengiz şunları söyledi:
“Deprem sonrasında kenti terk eden insanların, farklı şehirlere dağılmış olmaları nedeniyle kültürel bağlarını kaybetmelerini önlemek de hedefleniyor. Bunun yanı sıra, Antakya’nın gastronomi, mimari, çok kültürlülük ve zanaat gibi alanlardaki kültürel mirasını sürdürülebilir hale getirmesi amaçlanıyor.”
250 Kişiyle Yüz yüze Görüşme
Projenin, üniversitemizle birlikte Beykent Üniversitesi, 9 Eylül Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi olmak üzere beş üniversitenin iş birliğinde hayata geçirildiğini dile getiren Doç. Dr. Alim Koray Cengiz şu detayları paylaştı:
“İlk aşamada odak grup görüşmeleri gerçekleştirildi. Bu görüşmelerde, insanların Antakya ile ilgili düşüncelerini ve kenti nasıl tanımladıklarını anlamaya çalıştık. Elde edilen verilere dayanarak bire bir görüşmeler yapıldı. Yaklaşık 250 kişiyle yüz yüze görüşmeler yapıldı. Bu görüşmeler konteyner kentlerde, AFAD’a bağlı çarşı alanlarında, Sümerler, Harbiye ve Aşağıokçular gibi farklı mahallelerde gerçekleştirildi.”
Dijital Platform ve Sosyal Medya
Proje için dijital platform ve sosyal medya hesapları kurulduğunu aktaran Cengiz, Web sitesi için ‘bellekantakya.com’, Instagram hesabı için ise ‘@bellekantakya’ adlarının belirlendiğini; Web sitesinde, kategorilere ayrılmış kısa videolar, ses kayıtları ve görüşmelerin yer alacağını aktardı.
Projenin İlham Aldığı Kaynaklar ve Psikolojik Etkileri
Projenin, ‘the Soundscape of İstanbul’, ‘Babaannemin Hikayesi (Grandma’s Story) adlı Avrupa Birliği Projesi’ ve Kosova’daki kültürel mirasın korunması gibi başka projelerden ilham aldığına da değinen Doç. Dr. Cengiz şu değerlendirmeyi yaptı:
“Proje, deprem sonrası yaşanan kayıplarla bir yüzleşme ve vedalaşma süreci sağlayarak ruhsal ve zihinsel iyileşmeye katkıda bulunmayı amaçlıyor. Antropolojik anlamdaki bellek çalışmalarının, travmaların iyileştirilmesinde etkili olduğu biliniyor ve bu proje Antakya halkının kayıplarını düşünsel olarak geri kazanmasına yardımcı olmayı hedefliyor.”
2024 Şubat ayında tamamlanması planlanan projenin çıktılarının ise akademik makaleler ve yayınlar, panel ve çalıştaylar ile belgesel filme dönüştürüleceği bildiriliyor. Bu projenin sadece Antakya için değil benzer sorunlar yaşayan diğer kentler için de uygulanabilir bir model olacağı düşünülüyor.
