İletişim,nitelikleri ne olursa olsun iki sistem arasındaki bilgi alış verişi olarak tanımlanabilir. Burada en önemli olan nokta iletişimde bilgi aktarımının iki yönlü olmasıdır. Bilgi aktarımı tek yönlü ise bilgilendirme,çift yönlü ise iletişim olarak adlandırılır. Dolayısı ile bireyler arasındaki her konuşma iletişim olarak tanımlanamaz.
Ana babaların çocuklarına,öğretmenlerin öğrencilerine birtakım emirler verip,karşı tarafın yani çocuklarının yada öğrencilerinin tepkilerini dikkate almamaları iletişim olarak kabul edilemez. Anne babalar yada öğretmenler genelde gençlerle iletişim kurduklarını zannederler. Ancak gençler konuşurken ikaz,önerilerde bulunma,hatırlatma,yargılama gibi pek çok iletişim engelleri ile aslında genci dinlemezler.
Bu durumda genç kendini duyulmamış,anlaşılmamış ve kendisi ile ilgilenilmemiş hissederek iletişimi keser.
Peki gençleri dinlerken ne yapmalıyız ?
Sessizce dinlemeli ve bu davranışımızla onu kabul ettiğimizi göstermeliyiz. Karşımızdaki bireyi kabul ettiğimizi hissettirerek bizimle daha fazla şey paylaşmasını sağlamak için sessizlik güçlü bir sözsüz ileti olarak kullanıla bilinir. Hep konuşan biz olursak karşımızdaki gencin duygularını ifade etme özgürlüğünü kısıtlamış oluruz.
Burada bahsettiğim pasif dinleme tabi ki tüm iletişim boyunca değil belli aralıklarla gencin kendini tam anlamıyla ifade edebildiği yere kadar kullanılmalıdır. Bundan sonraki aşamada ise karşımızdakini kabul ettiğimizi gösteren, onu anlamamıza yardımcı olan aktif dinleme yöntemidir Aktif dinleme karşımızdaki gencin söylediğini ya da söylemek istediğini kendi kelimelerimizle ona geri iletme biçiminde kullanılır.
Bu yöntemin püf noktası kendimizi gencin yerine koyarak ” Ben olsaydım ne hissederdim?” diye düşünmek ve gencin ifade ettiği duyguları isimlendirerek yansıtmaktır.
Yani: Fizik dersini hiç anlamıyorum
(Genç ne hissediyor ? zorlanma )
Yanıtımız: Fizik dersi sana zor geliyor …
Yargılama,öğüt verme,eleştirme olmadan sadece onun yaşadıklarını göz önüne alarak gencin ifade ettiği duyguyu isimlendirdik.
İyi bir dinleyici olmak için neler yapmalıyız ?
Öncelikle bedensel olarak karşımızdaki kişiyi dinlemeye hazır olduğumuza inandırmalıyız. Elindeki gazeteye bakan, tırnaklarını törpüleyen yada yemek yapmak için koşuşturan bir kişiye hangimiz bir şeyini anlatmak ister ki ? Öncelikle konuştuğumuz kişi özellikle bir çocuk, ön ergen ise onun boy hizasına inerek göz teması kurmalıyız. Yüz yüze olmada en az konuşulan şey kadar yüz ifadesinden de mesajlar alırız.
Gözlerinin buğulanması,yüzün kızarması,gözleri kaçırma gibi pek çok sözsüz mesajı algılayabilmemize olanak sağlar.
Böylelikle söylenen şeyle verilmek istenen mesaj hakkında bilgi sahibi olmuş oluruz.
Genci dinlerken ne gibi iletişim engellerini kullanıyoruz biraz da bunu inceleyelim.
Öğüt verme: Şöyle yapma,böyle yap… Çözüm getirme: Bunu böyle yapmada şöyle yap
Yönlendirme : Üzüleceğine otur da ders çalış
Yargılama : Sen zaten hep kolaya kaçarsın
Eleştirme: Çocuk gibi davranıyorsun
Ad takma : Geri zekalı,aptal
Soru sormak: Neden ?, niçin ?
Araştırmak: O sana ne dedi ?
İncelemek: Hanginiz önce söyledi ?
Teşhis : Aslında sen öyle demek istemiyorsun…
Tanı koymak: Ben senin aslında neden öyle yaptığını biliyorum
Tahlil etmek: Aslında senin derdin başka…Teskin: Aldırma boş ver
Teselli etmek : Düzelir canım, dert etme geçer, üzülme
Konuyu değiştirmek: Başka şeylerden konuşalım gibi farkında olmadan kullandığımız iletişim engelleri ile karşımızda bize bir sorununu anlatmak isteyen gence:
Anlaşılmamışlık, savunmaya girme, haksızlığa uğradığını hissetme, sorununun aslında önemsiz ve saçma olduğunu düşünme, sinirlenme, direnç gösterme, isyan, çaresizlik, kızgınlık vb. duyguları yaşatırız.
Oysa gencin yukarıda saydığımız pek çok iletişim engelindense en önce dinlenmeye, kabul edildiğini hissetmeye ihtiyacı vardır. Siz hiç bir çözüm getirme durumunda olmadan sadece sessizce dinleseniz bile gençte belli bir boşalıma sebep olacağınız için başarılı olursunuz. Daha sonra aktif dinleme ile sadece ondan aldığınız bilgileri daha sade biçimde ona yansıttığınızda ‘’dinleniyorum, kabul ediliyorum’’ mesajını gence verirsiniz. Konuşurken sorununun çözümünü kendi kendine keşfetme olanağını da vermiş olursunuz. Anlaşıldığını, kabul edildiğini, koşulsuz sevildiğini bilen bir gençle iletişim kurmak hiç de zor olmayacaktır. Dolayısıyla sorunlarda kavgaya, isyana, çaresizliğe dönüşmeden rahatlıkla çözülecektir.
