23 Temmuz 1939 Türkiye Cumhuriyeti Devleti ve Hatay için çok önemli bir tarih. Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün yoğun diplomatik çabalarıyla Hatay, Türkiye Cumhuriyeti topraklarına katılmıştır. Bugün, 23 Temmuz 2020 Hatay’ın ana vatana katılışının 81. yıl dönümü.
Atatürk’ün “Kırk asırlık Türk yurdu düşman elinde esir kalamaz” dediği Hatay topraklarının Türkiye’ye katılması için diplomatik savaş ile birlikte kültürel ve edebi çabalar da yapılmıştır. Bu edebi çabayı yapan kişilerin başında kuşkusuz Türk edebiyatında ve Türk Kültüründe çok önemli bir yer teşkil eden Refik Halit Karay geliyor. Karay’ın Hatay ve Hatay’lılar için önemi, Karay’ın yazdığı yazılar ve muhalif duruşu nedeniyle yaşadığı sürgün yıllarında oluşmuştur. Bu yıllarda özellikle Hatay-Antakya üzerine öyküler yazan Karay, Gurbet Hikâyeleri, Yezid’in Kızı, Bir İçim Su ve Çete gibi eserlerinde Antakya ve çevresi olmak üzere, Güney memleketlerini etnografya, coğrafya ve sosyoloji bakımından çok yakından tahlil etmiştir.
Refik Halit Karay sürgün edildiği yıllarda sürgün bir hayat yaşayacağı bu yerleri tanımak isteğiyle dolaşırken, Belen’den Soğukoluk taraflarına dolaşmaya çıkar, bir yere varır; Refik Halit, Amik Gölü’nü, Amik Ovası’nı, Soğukoluk’u, Müftüler’i, Nergizlik’i, Belen’i, Atik Yaylası’nı, Alan Yaylası’nı edebi bir dille harika bir tasvir ile süslüyor. Karay, “İşte Hatay sırtlarında, çamlar altındayım. Benim altımda da, bin metre aşağıda iskenderun Ovası’yla iskenderun kasabası, soluk almaya mecalsiz, güneş altında dümdüz yatıyor. Serinlik, gölgelik içinden, o kızgın yerlere hayretle bakıyorum. Ben o kadar rahatım, öyle okşayıcı, huzur ve saadet verici tatlı rüzgar karşısındayım ki, gözle görünen bir yerde sıcaktan bunalmış ve güneşten usanmış adamların bulunabileceğine inanamıyorum”.
Refik Halit Karay’ın, Beyrut ve Halep’te geçirdiği uzun seneler yazara bu bölgeleri bütün detaylarıyla görme ve tanıma fırsatı vermiştir. O yıllarda, içinde Antakya’nın da bulunduğu Doğu Akdeniz havzası Fransızların kontrolünde bulunmaktadır. Halep’e geliş gidişlerinde Antakya’daki Türk gençleriyle gizli olarak sık sık bir araya gelen yazar, onlara bu bölgenin Türk olduğunu ve Türkiye’ye bağlanması gerektiğini söyler ve Karay yazdığı yazılar ile Hatay’ın Türkiye’ye ilhakı için bölgedeki Türk gençlerini teşvik gayretlerinde bulunmuştur. Karay’ın, Çete romanı, Hatay ve çevresinin Türklüğü dolayısıyla Anavatan’a katılması gerektiği tezini işleyen, hem Türk edebiyatının hem de Refik Halid’in ilk ve tek romanıdır.
Hatay’ın ana vatana katılmasında, çok önemli katkıları olan büyük yazar Refik Halit Karay’ı, Hatay’ın ana vatana katılışının 81. yıl dönümünde rahmet ve minnetle anıyoruz.
